Παθογένειες του πολιτικού συστήματος

Είναι αλήθεια πλέον ότι έχουμε αλλάξει εποχή όσον αφορά τα πολιτικά δρώμενα. Η μεταβατική περίοδος από την πολιτική του μπαλκονιού στην πολιτική του εκσυγχρονισμού τελείωσε και πλέον βιώνουμε στην ουσία της την εποχή των μεταρρυθμίσεων. Αυτό σημαίνει ότι και οι εκπρόσωποι του πολιτικού μας συστήματος οφείλουν να προσαρμοστούν στις καινούριες συνθήκες ή θα ξεπεραστούν. Είναι η εξελικτική θεωρία που το επιτάσσει. Πρέπει λοιπόν το πολιτικό σύστημα της χώρας να αποτινάξει από πάνω του όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που το καθιστούσαν αναποτελεσματικό, αναξιόπιστο και απεχθές για τη μεγάλη πλειοψηφία. Οφείλουμε να επιστρέψουμε σε εποχές που οι πολίτες βάσιζαν τις ελπίδες τους στην πολιτική και όχι στους πολιτικούς γνωστούς. Τότε που ψήφιζαν με χαρά, χωρίς πονηριά και υστεροβουλία σε αμιγώς προσωπικό επίπεδο.

Υπαίτιοι για την κατάσταση αυτή είναι όλοι οι πολίτες της χώρας, αλλά δε μπορούμε να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι κάποιοι έχουν μεγαλύτερο κομμάτι ευθύνης από άλλους. Οι πολιτικοί εκπρόσωποι, εκλεγμένοι από τη βάση, ήταν περισσότερο προσκολλημένοι στην άνοδο και παραμονή τους στην εξουσία παρά στην άσκηση αυτής. Και αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη παθογένεια του πολιτικού συστήματος. Ο τρόπος εκλογής των εκπροσώπων είναι τύπου δημοκρατικός αλλά κατ’ ουσία ολιγαρχικός. Είναι οι λίγοι – άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο ικανοί, άλλοι ανίκανοι – οι οποίοι αποφασίζουν να κάνουν μια σύμπραξη, να χρησιμοποιήσουν τη σφαίρα επιρροής τους προς όφελος των συμφερόντων της ομάδας και των μελών της και με αυτό τον τρόπο να κερδίσουν την ισχύ εν τη ενώση. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται όλο και μεγαλύτερες δομές οι οποίες προωθούν τα συμφέροντα τους μέσω προσώπων, δημιουργούνται πρόσκαιρες συνεργασίες των δομών αυτών δημιουργώντας υπερομάδες και τελικά προωθούνται άτομα στην εξουσία που πρέπει μόλις εκλεγούν να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των μελών όλων των υποομάδων, που τους δεσμεύουν, αν επιθυμούν να κρατήσουν τους υπάρχοντες συσχετισμούς και να παραμείνουν στην εξουσία.  Αυτό το σύστημα δεν κοιτάει ικανότητες, πολιτική αντίληψη, στρατηγική, ιδεολογικές πεποιθήσεις. Το μόνο που προωθεί είναι οι δημόσιες σχέσεις και οι διαχειριστικές δεξιότητες προσώπων να μπορούν να ηγηθούν μιας πυραμίδας υποκείμενη σε μια άλλη μεγαλύτερη. Και όσο πιο ψηλά στην ιεραρχία φτάνει κάποιος τόσο περισσότερες δεσμεύσεις έχει. Με αυτό τον τρόπο χάνεται η αξιοκρατία, αλλά το κυριότερο, χάνεται η αξία κάποιων ανθρώπων που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στο γενικότερο καλό, αποθαρρυμένοι από την ελαττωματική κατάσταση στην οποία θα πρέπει να αναμειχθούν. Δεν πρέπει να αφήσουμε την πολιτική να καταλήξει σε τέχνη της διαχείρισης και της διοίκησης. Τροφοδοτούμε ένα σύστημα το οποίο παραπέμπει στον τρόπο λειτουργίας των αδελφοτήτων και της μαφίας. Πρέπει να στηρίξουμε ένα νέο οικοδόμημα το οποίο να μπορεί να στηρίξει με τη σειρά του το κοινό συμφέρον στις πλάτες του.

Οι παλιάς κοπής πολιτικοί – περισσότερο πολιτικάντιδες πάρα πολιτικοί – δίνουν εντολές και ανακινούν τα δημόσια πράγματα, ενώ κυριαρχούνται από τα υπέρ και τα κατά της εκλογικής τους βάσης μέσα σε μια όλο και πιο πολύ γενικευμένη αδιαφορία. Οι μικροσυμβιβασμοί καταλαμβάνουν τη σκηνή και τους διαδρόμους. Οι διαφορές της αντιπολίτευσης παραμένουν φοβισμένες και θεμελιακά κομφορμιστικές. Εξωραΐζουν το παρελθόν ως πηγή νοσταλγίας αντί να αντλούν από αυτό. Ακόμα και οι περιθωριακοί αργά ή γρήγορα θα ενταχθούν στο κείμενο. Οι κυβερνώντες είναι κυβερνώμενοι.

Χωρίς καμιά αμφιβολία η δημοκρατία, ως κοινωνικοπολιτικό σύστημα αποφάσεων, έχει νικήσει τις δικτατορίες της δεξιάς και της αριστεράς. Πρέπει να την υπερασπιζόμαστε, πρέπει να της δώσουμε μεγαλύτερη διαφάνεια, χωρίς να στρουθοκαμηλίζουμε ως προς τις ατέλειες, τα σκάνδαλα και τις σκιές της. Συνιστά κίνημα σε βάθος∙ πολύ περισσότερο ένα περιεχόμενο, παρά μια μορφή. Έστω και άνιση, έστω και ενέχουσα την κυριαρχία διαφόρων ολιγαρχιών, στοχεύει σε μια ισότητα. Δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό.

Έχουμε πέσει σε ένα φαύλο κύκλο, σαν αυτό ενός αδιάφορου καθηγητή με τους φοιτητές. Ο καθηγητής είναι αδιάφορος και δεν κάνει μάθημα, αλλά οι φοιτητές παίρνουν καλούς βαθμούς οπότε δεν κάνουν κάτι για να το αλλάξουν. Η αλλαγή φάσης δε μπορεί να γίνει ενδογενώς αν δεν συνειδητοποιηθούν οι φοιτητές, αλλά εξωγενώς – από μια εξωτερική αξιολόγηση – αφού  η δυσλειτουργία επηρεάζει και το υπερσύνολο. Και σε αυτή τη φάση βρισκόμαστε τώρα, στην εξωτερική αξιολόγηση. Αλλά το πρόβλημα δε θα λυθεί οριστικά αν δεν καταφέρουμε να αλλάξουμε νοοτροπία από μέσα. Πρόσκαιρα θα αντιμετωπιστεί αλλά θα το περιμένουμε να ανακύψει πάλι με την πρώτη ευκαιρία. Οι περισσότεροι πολίτες έχουν ποντάρει στη μία ή την άλλη ομάδα και βρίσκονται σε αναμονή να έρθει ο καιρός της για να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν το ιδίων συμφέρον τους. Έχουν αποδεχθεί τη λογική με την οποία λειτουργεί το σύστημα και παίζουν με τους κανόνες του, χωρίς να προσπαθούν να το αλλάξουν. Με αυτό τον τρόπο τροφοδοτείται ο φαύλος αυτός κύκλος και γιγαντώνεται η παθογένεια, αφού οι πολιτικοί εκπρόσωποι ορίζουν σε μεγάλο βαθμό το σύστημα, το οποίο με τη σειρά του τους στηρίζει.

Εδώ είναι όμως που η ομοιοπαθητική φέρνει αποτελέσματα. Φτάσαμε σε τέτοια επίπεδα διαφθοράς, που από ανάγκη πλέον, ενεργοποιήθηκαν τα αντανακλαστικά μας. Πλέον υπάρχει απέχθεια προς το πολιτικό σύστημα και ανάγκη να εγκαταλειφθεί, ακόμα και τα πολιτικά πρόσωπα που δεν πήραν έμπρακτα μέρος στην κατρακύλα δυσκολεύονται να σταθούν, όλοι κρίνονται και μάλλον αυστηρά. Είναι η αναγκαία μετάβαση στη νέα εποχή με την οποία  θα πρέπει όλα τα πολιτικά πρόσωπα να εναρμονιστούν αν θέλουν να επιβιώσουν. Είναι ο καιρός για διορθωτικές κινήσεις, και οι οποίες αντιδράσεις είναι αντανακλάστικές οδηγούμενες από το θυμικό, αφού όλοι γνωρίζουν πως χρειάζεται αλλαγή. Αν οι μεταρρυθμίσεις περνούσαν άκοπα τότε θα ήταν ανούσιες αφού δε θα ξεβόλευαν όσους είχαν βολευτεί, αν οι θυσίες που γίνονται τώρα δεν είναι ανταποδοτικές και δεν βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο του Έλληνα, θα είναι το τέλος της δημοκρατίας. Βρισκόμαστε σε μια περίοδο ανισσοροπίας και οι συνθήκες αυτές είναι ιδανικές για μεγάλη πρόοδο. Βρισκόμαστε στο ρου όπου μπορούμε να αφήσουμε το στίγμα μας και να αλλάξουμε την ιστορία αρκεί να δράσουμε σε βάθος. Να κάνουμε τομές που θα αφορούν τόσο τα διαχειριστικά αλλά θα επενδύσουν και στην ενδυνάμωση της παιδείας, της συνείδησης και της κρίσης των πολιτών. Ποια είναι όμως η διαδικασία αυτή, η οποία θα προωθήσει όσους έχουν προσανατολισμό στην παραγωγή σκέψης, έργου και πολιτικής αντί αυτών που βασίζονται σε διαχειριστικές σχέσεις ανταλλαγής; Αυτό είναι το αίνιγμα της νέας εποχής και οφείλουμε να το λύσουμε.

Το Παράδοξο του Monty Hall (γενικευμένο παίγνιο)

ΥΠΟΘΕΣΗ:
Υπάρχουν τρεις πόρτες. Η μία εξ αυτών κρύβει ένα αυτοκίνητο. Οι άλλες κρύβουν από μία κατσίκα. Ο παίκτης καλείται να διαλέξει την πόρτα που κρύβει το αυτοκίνητο. Ο παίκτης επιλέγει μια πόρτα ενώ ο παρουσιαστής, ο οποίος γνωρίζει πίσω από ποια πόρτα είναι το αυτοκίνητο, ανοίγει μια από τις άλλες δύο πόρτες, η οποία περιέχει μια κατσίκα.

Εκείνη τη στιγμή, λοιπόν, ο παρουσιαστής δίνει στον παίκτη τη δυνατότητα να αλλάξει, αν θέλει, την επιλογή του ανάμεσα στις δύο πόρτες που έχουν απομείνει ή, βέβαια, αν θέλει, να τη διατηρήσει. Εάν ο παίκτης αλλάξει την επιλογή του και ζητήσει την άλλη πόρτα, έχει 2 φορές περισσότερες πιθανότητες να βρει το αυτοκίνητο απ’ ότι αν εμμείνει στην αρχική του επιλογή.

ΑΝΑΛΥΣΗ:
Η προσέγγιση που έχουν οι περισσότεροι αναλυτές απέναντι στο πρόβλημα αυτό είναι επιφανειακή, οπότε δεν υπάρχει και λύση – κατανόηση του προβλήματος σε βάθος. Σε πρώτο επίπεδο βλέπουμε ότι η αρχική επιλογή του παίκτη έχει πιθανότητα 1/3 (αφού δεν έχει καμία ένδειξη για τη θέση του αυτοκινήτου) και τα ενδεχόμενα είναι ισοπίθανα.
Εάν λοιπόν εμείνουμε στην αρχική μας επιλογή, έστω και αν άνοιξε μια πόρτα που δεν έκρυβε το αυτοκίνητο, οι πιθανότητες μας παραμένουν ίδιες (1/3).
Στην περίπτωση που αποφασίσουμε όμως να αλλάξουμε την αρχική μας επιλογή, αφού μας έχουν ανοίξει μια από τις δύο λανθασμένες επιλογές υπάρχουν τα εξής ενδεχόμενα:

Περίπτωση 1: Το αυτοκίνητο είναι στην πόρτα Α, επιλέγουμε την Α, μας ανοίγει τη Β, αλλάζουμε στη Γ και χάνουμε
Περίπτωση 2: Το αυτοκίνητο είναι στην πόρτα Β, επιλέγουμε την Α, μας ανοίγει τη Γ, αλλάζουμε στη Β και κερδίζουμε
Περίπτωση 3: Το αυτοκίνητο είναι στην πόρτα Γ, επιλέγουμε την Α, μας ανοίγει τη Β, αλλάζουμε στη Γ και κερδίζουμε

Επομένως, αν αλλάξουμε, έχουμε 2/3 (2 στις 3 περιπτώσεις) πιθανότητα να βρούμε το αυτοκίνητο, και αυτό γιατί απορροφάμε την πληροφορία που μας δίνεται όταν ανοίγει η μία πόρτα που θα αποτελούσε λανθασμένη επιλογή.
Βλέπουμε λοιπόν ότι η πιθανότητα που υπήρχε το αυτοκίνητο να κρύβεται πίσω από την πόρτα που άνοιξε μοιράζεται εξίσου στις πόρτες που απομένουν (στην πόρτα 2), αν εξαιρέσουμε την επιλογή του παίκτη.

Για να δούμε όμως τι συμβαίνει αν αντί για 3 πόρτες βάλουμε 4.
Ο παίκτης διαλέγει έστω την πόρτα 1, ο παρουσιαστής του ανοίγει μία πόρτα που θα αποτελούσε λανθασμένη επιλογή (έστω πόρτα 2), και σύμφωνα με την παραπάνω ανάλυση ο παίκτης μας πρέπει να αλλάξει (σε μία από τις πόρτες 3 ή 4) για να έχει περισσότερες πιθανότητες να βρει το αυτοκίνητο (οι πιθανότητες της πόρτας 2 που άνοιξε μοιράζονται εξίσου στις άλλες πόρτες πλην της αρχικής επιλογής του παίκτη).Έστω λοιπόν ότι ο παίκτης διαλέγει την πόρτα 3. Ο παρουσιαστής ξέρει ότι πίσω από την πόρτα 4 δεν είναι το αυτοκίνητο και του την ανοίγει δίνοντας του το δικαίωμα αν θέλει να αλλάξει ξανά την επιλογή του.
Μετά το άνοιγμα της πόρτας 2 και την αλλαγή επιλογής από τον παίκτη, περνάμε πάλι στο πρόβλημα με τις 3 πόρτες. Ο παίκτης μας έχει διαλέξει την 3, ο παρουσιαστής του άνοιξε την 4 ενώ απομένει η 1 (η οποία αποτελεί την αρχική του επιλογή). Σύμφωνα με την επιφανειακή θεώρηση του προβλήματος ο παίκτης πρέπει να αλλάξει πόρτα και να επιστρέψει στην 1, κάτι το οποίο θα ήταν λάθος. Αν ο παίκτης γυρίσει στην αρχική του επιλογή είναι σα να μην έχει απορροφήσει καμία πληροφορία (άνοιγμα της πόρτας 2 και 4) και έχει πιθανότητα 1/4 να έχει κάνει τη σωστή επιλογή.
Πάμε να δούμε που σφάλει η πρώτη επιφανειακή αντιμετώπιση του προβλήματος. Έχουμε τις 4 πόρτες, όπου η κάθε μια έχει ίσες πιθανότητες με τις άλλες να κρύβει το αυτοκίνητο.

Βήμα 1: Ο παίκτης διαλέγει έστω την 1 και ο παρουσιαστής του ανοίγει την 2, η οποία ξέρει ότι θα ήταν λανθασμένη επιλογή. Έτσι οι πιθανότητες της πόρτας 2 μοιράζονται εξίσου στις πόρτες 3 και 4 (όσες απομένουν πλην τις επιλογής του παίκτη).

Βήμα 2: Ο παίκτης αλλάζει επιλογή και παίρνει την πόρτα 3 (όπως βλέπουμε έχει περισσότερες πιθανότητες να κρύβει το αυτοκίνητο από την πόρτα 1) και ο παρουσιαστής του ανοίγει την πόρτα 4, γνωρίζοντας ότι δεν κρύβει πίσω της το αυτοκίνητο. Οι πιθανότητες της πόρτας 4 πρέπει να περάσουν εξ ολοκλήρου στην πόρτα 1 αφού είναι η μόνη πόρτα που έχει μείνει κλειστή και δεν είναι η επιλογή του παίκτη.

Βλέπουμε ότι βάση της αρχικής θεώρησης οδηγούμε τον παίκτη να γυρίσει στην αρχική του επιλογή (πόρτα 1) σαν να μην άνοιξαν ποτέ οι πόρτες 2 και 4, και να κάνει μια επιλογή που θα τον οδηγήσει ουσιαστικά σε πιθανότητες 1/4 (25%) για να πετύχει το αυτοκίνητο.
Το λογικό σφάλμα γίνεται στο Βήμα 2 όταν έχουμε 3 πόρτες (1, 3 και 4) και θεωρούμε ότι η επιφανειακή ανάλυση που κάναμε στην αρχή ισχύει και τώρα που τα ενδεχόμενα δεν είναι ισοπίθανα. Εδώ είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι τα ενδεχόμενα πρέπει να είναι ακριβώς ισοπίθανα και δεν είναι ικανή συνθήκη, για να ισχύει η θεώρηση που κάναμε αρχικά, το άθροισμα των πιθανοτήτων των δύο ενδεχομένων που δεν επιλέγει ο παίκτης να υπερβαίνουν την πιθανότητα του ενδεχομένου που διάλεξε, για να αλλάξει την αρχική επιλογή του (π.χ. Βλέπουμε στο Βήμα 2 ότι ο παίκτης έχει διαλέξει την πόρτα 3 – 37.5% - και παρόλο που η πιθανότητα το αυτοκίνητο να βρίσκεται πίσω από κάποια από τις άλλες δύο πόρτες είναι μεγαλύτερη – (37.5 + 25)% - ο παίκτης, αφού ανοίξει η πόρτα 4, δεν πρέπει να αλλάξει την επιλογή του στην πόρτα 1, η οποία αρχικά είχε μικρότερη πιθανότητα να κρύβει το αυτοκίνητο).
Ας εξετάσουμε λοιπόν το πρόβλημα από την αρχή με ανισοπίθανα ενδεχόμενα να δούμε για ποιο λόγο ο παίκτης δεν πρέπει να αλλάζει πάντα την επιλογή του.

Βάση των πιθανοτήτων ο παίκτης θα διαλέξει την πόρτα 1 ως επικρατέστερη στρατηγική αφού είναι πιο πιθανό να είναι η πόρτα που κρύβει το αυτοκίνητο. Ο παρουσιαστής ανοίγει μια πόρτα που ξέρει ότι αποτελεί λανθασμένη επιλογή (έστω πόρτα 3) και βάση της λανθασμένης λογικής που αναπτύσσεται κατά κόρον για το παράδοξο του Monty Hall, η πιθανότητα να κρύβεται το αυτοκίνητο πίσω από την πόρτα 3 περνάει στην πόρτα 2. Η οποία αποκτά - (30 + 30)% - 60% και ο παίκτης πρέπει να αλλάξει την επιλογή του για να διαλέξει την πόρτα 2 έναντι της αρχικής του επιλογής. Αυτό είδαμε από το προηγούμενο παράδειγμα ότι είναι λάθος και ο παίκτης έχει περισσότερες πιθανότητες να βρει το αυτοκίνητο αν μείνει στην αρχική του επιλογή.
ΓΙΑΤΙ: Εδώ είναι το πολύ λεπτό σημείο στο οποίο γίνεται το λογικό σφάλμα. Οι πιθανότητες των διαφορετικών ενδεχομένων αναφέρονται στην επιλογή της σωστής πόρτας και όχι στην αξία της ως προς το περιεχόμενο της αφού η θέση του αυτοκινήτου είναι καθορισμένη από πριν και δεν αλλάζει (είναι κοινό σφάλμα, κυρίως από άτομα που ασχολούνται με το poker, να μπερδεύονται σε αυτό το σημείο, από συνήθεια να αποδίδουν αξίες στο χέρι – φύλλα τους). Εφόσον οι πιθανότητες αναφέρονται στην επιλογή, όταν τα ενδεχόμενα είναι ισοπίθανα, μετά την πρώτη επιλογή του παίκτη, ο παρουσιαστής ανοίγει μια πόρτα, η οποία ξέρει ότι αποτελεί λανθασμένη επιλογή, αλλά θα μπορούσε να την έχει διαλέξει ο παίκτης, και έτσι ο παίκτης πρέπει να αλλάξει επιλογή αφού του δόθηκε η ευκαιρία να ανοίξει δύο από τις ενδεχόμενες επιλογές του, και με αυτό τον τρόπο απορροφά την πληροφορία. Όταν τα ενδεχόμενα είναι ανισοπίθανα ο παίκτης ακολουθεί την επικρατούσα στρατηγική, κάνει την επιλογή με τη μεγαλύτερη πιθανότητα, έτσι όταν ο παρουσιαστής του ανοίγει την πόρτα, η οποία γνωρίζει ότι αποτελεί λανθασμένη επιλογή, δεν υποχρεώνει τον παίκτη να αλλάξει την αρχική του επιλογή, γιατί εξ αρχής δε θα τη διάλεγε αυτή την πόρτα. Η πληροφορία που αποκομίζει ο παίκτης είναι ότι καλώς δεν την είχε διαλέξει, ενώ οι πιθανότητες που έκρυβε μοιράζονται αναλογικά (ανάλογα με τη μαθηματική έννοια) στις πόρτες που απομένουν.
Για την απόλυτη κατανόηση του φαινομένου θα δώσουμε ένα τελευταίο παράδειγμα με 4 πόρτες και ανισοπίθανα ενδεχόμενα.

Σε αυτή την περίπτωση ο παίκτης θα ακολουθήσει την επικρατούσα στρατηγική να επιλέξει μία από τις πόρτες με τη μεγαλύτερη πιθανότητα (1, 2 ή 3), έστω την πόρτα 1, και ο παρουσιαστής θα του ανοίξει την πόρτα 2, η οποία ξέρει ότι θα αποτελούσε λανθασμένη επιλογή. Σε αυτή την περίπτωση ο παίκτης πρέπει να αλλάξει την αρχική του επιλογή, και να διαλέξει την πόρτα 3 γιατί έχει την δυνατότητα να δει το περιεχόμενο από δύο εκ των τριών εν δυνάμει αρχικών επιλογών του (βλέπει το περιεχόμενο από τις πόρτες 2 και 3 αντί να μείνει στην αρχική του επιλογή και να πράξει σαν να μην έχει πάρει καμιά πληροφορία). Στην περίπτωση που ο παίκτης διάλεγε αρχικά την πόρτα 1 και ο παρουσιαστής του άνοιγε την πόρτα 4 (η οποία δεν αποτελούσε ουσιαστικά επιλογή για έναν ορθολογικό παίκτη), ο παίκτης δε θα είχε λόγο να αλλάξει την αρχική του επιλογή.
Βλέπουμε λοιπόν ότι μπορεί να υπάρξουν συνθήκες και με ανισοπίθανα ενδεχόμενα και περισσότερα των τριών (που αποτελούν την κλασσική εκδοχή του προβλήματος) που ο παίκτης να πρέπει να αλλάξει την αρχική του επιλογή, ενώ μπορεί με τα ίδια ακριβώς ενδεχόμενα να πρέπει να πράξει διαφορετικά κάτω από άλλες συνθήκες. Μόνο αυτή η εις βάθος ανάλυση, η οποία εντοπίζει τους πραγματικούς λόγους που καθιστούν σωστή τη στρατηγική του παίκτη, καλύπτει όλα τα ενδεχόμενα με τρόπο τέτοιο ώστε το γενικευμένο παίγνιο να θεωρείται λυμένο.
Πρέπει φυσικά να παρατηρήσουμε ότι στο συγκεκριμένο παίγνιο ο παρουσιαστής γνωρίζει που είναι το αυτοκίνητο, γιατί αλλιώς οι πιθανότητες του παίκτη αλλοιώνονται – μειώνονται αφού μπορεί ο παρουσιαστής στην προσπάθεια του να ανοίξει μια πόρτα μετά την πρώτη επιλογή του παίκτη να πέσει πάνω στο αυτοκίνητο.
Τέλος οι γνώσεις αυτές σας βοηθούν μόνο όταν το παίγνιο είναι αποσαφηνισμένο ότι θα σας επιτρέπει να αλλάξετε την αρχική σας επιλογή αφού ο παρουσιαστής, ο οποίος ξέρει που είναι το αυτοκίνητο, αποκλείσει κάποιο από τα ενδεχόμενα. Σε διαφορετική περίπτωση, κάποιος που ξέρει ότι κατέχετε τις γνώσεις αυτές, θα μπορούσε γνωρίζοντας ότι με την αρχική σας επιλογή έχετε βρει το αυτοκίνητο (πιθανότητα 1/3), να σας δώσει την επιλογή να αλλάξετε, αφού αποκλείσει ένα από τα άλλα δύο λανθασμένα ενδεχόμενα, γνωρίζοντας ότι θα εγκαταλείψετε την αρχική σας επιλογή, κάτι που όμως μπορεί να μην κάνει σε περίπτωση που δεν έχετε βρει με την αρχική σας επιλογή το αυτοκίνητο (πιθανότητα 2/3). Με αυτό τον τρόπο θα είστε πάντα χαμένοι.

Το τίποτα

Η Σκέψη είναι αυτή που διαχωρίζει τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα έμβια όντα. Είναι το σύστημα θεώρησης που έχουμε αδίκως ανθρωποκεντρικό ή όντως οι άνθρωποι έχουν κάτι που τους καθιστά ανώτερους από τους υπόλοιπους οργανισμούς; Η σκέψη είναι αυτή που μας διαφοροποιεί αλλά η ανθρώπινη φύση είναι αυτή που μας δείχνει ότι το ανθρώπινο γένος προήλθε από τα ζώα.
Είναι σημαντικό να μπορεί ο καθένας να πει, να έχει καταλήξει σε Κάτι που υπερβαίνει τα όρια της ρουτίνας και της καθημερινότητας του. Αυτό είναι η Σκέψη. Να μπορείς να βγεις από το στενό ορίζοντα του κύκλου εργασιών που σου επιβάλλουν οι φυσικές ή τεχνητές ανάγκες σου. Αυτή είναι ικανότητα την οποία έχει μόνο ο Άνθρωπος. Ο όρος ανθρωπότητα έχει νόημα μόνον όσον αφορά το σύνολο των Ανθρώπων γιατί μόνο ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να προάγει την σκέψη και να την περνάει από γενιά σε γενιά, να την εξελίσσει, να διαμορφώνει το περιβάλλον του. Η σκέψη είναι συνυφασμένη με τη δράση, ενώ τα ένστικτα με την αντίδραση – με τα αντανακλαστικά.
Δε θα γίνουν όμως όλοι οι άνθρωποι κομμάτι της Ανθρωπότητας. Στην Ανθρωπότητα ανήκει μόνο το έργο. Το έργο είναι αναπόσπαστο μέρος του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Ότι και να κάνουμε θα υπάρχει για πάντα και μαζί με αυτό ίσως διασωθεί και ένα όνομα. Εκεί πρέπει να είναι η συμβολή μας. Να διαφοροποιηθούμε από τα ζώα, που αισθάνονται κορεσμό μέσα στην ρουτίνα τους, και να προσφέρουμε στην Ανθρωπότητα. Να γίνουμε Άνθρωποι. Να ξεπεράσουμε τα στενά ατομικά πλαίσια και να συνεισφέρουμε στο Όλον, όχι για τη δική μας υστεροφημία, αλλά γιατί δεν υπάρχει κάτι άλλο να κάνουμε. Μπορεί να κοπιάζουμε όλη μας τη ζωή για τα υλικά αγαθά, τα πλούτη, την δόξα, την εξουσία, αλλά όλα αυτά κινούνται μόνο μέχρι τα όρια της κοινωνίας και των προτύπων της. Μετά θα έρθει ο θάνατος και μαζί με αυτόν και η λήθη. Η συνειδητοποίηση του τέλους της διαδρομής είναι αυτή που δίνει πλέον νόημα στην πορεία και στην αξιοποίηση της διάρκειας. Μόνο όταν συνειδητοποιείς ότι το ταξίδι σου έχει χρονικό ορίζοντα είσαι σε εγρήγορση, να ρουφήξεις όσα έχει να σου προσφέρει η κάθε εμπειρία. Και μετά γυρνάς βαριεστημένα πίσω στην αφετηρία, όπου έχεις την ψευδαίσθηση ότι θα είναι πάντα εκεί για σένα, μέχρι να τη χάσεις και να καταλάβεις ότι αυτή ανήκει στην αιωνιότητα, αλλά εσύ δεν είσαι αιώνιος.
Πρέπει να ξεπεράσουμε τη μιζέρια μας, να βγούμε από την αδράνεια της αναμονής και της ελπίδας. Να περάσουμε στην δράση. Η καθαρή αναμονή δεν συνιστά στάση ανταποκρινόμενη στο επερχόμενο, σ’ αυτό μόνο η ενεργός διαθεσιμότητα μπορεί να ανοιχθεί. Δε μπορούμε να τα περιμένουμε όλα από το Θεό, την Θεία πρόνοια, το κράτος, την Ανθρωπότητα, τους άλλους. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη να γίνουμε κομμάτι της Ανθρωπότητας και να καταλάβουμε ότι οι άλλοι είμαστε εμείς. Η περιπλάνηση – αναζήτηση μας στον κόσμο πρέπει να έχει κατεύθυνση, πρέπει να έχει στόχο. Το όλον και το τίποτα, η ζωή και ο θάνατος. Αργά ή γρήγορα, εύκολα ή δύσκολα όλοι θα καταφέρουμε να πεθάνουμε, αλλά αυτό δεν προϋποθέτει ότι θα έχουμε καταφέρει να ζήσουμε. Το ότι θα πεθάνεις δεν είναι κάτι που το επιλέγεις, αλλά μπορείς να διαλέξεις το πώς θα ζήσεις. Το Τίποτα είναι αυτή η διαφορετική οπτική. Όταν ο θάνατος σου γίνει Τίποτα, τότε η ζωή και η κληρονομιά σου ήταν Κάτι. Γίνεσαι και εσύ κομμάτι της Ανθρωπότητας, υπερβαίνεις τα ατομικά και κοινωνικά πλαίσια και δεν αφήνεις την ιστορία να σε ξεπεράσει. Η ιστορία δεν είναι μόνο αυτό που συμβαίνει, αλλά κυρίως αυτό που μένει. Είναι αυτό το Τίποτα, η διαφορετική οπτική, που μπορεί να σου χαρίσει πραγματικά ζωή. Είναι ένα τίποτα, αλλά μερικές φορές το Τίποτα είναι το Παν. Το μέλλον, όπως όλα, δεν παύει να είναι ανοιχτό και κλειστό συγχρόνως. Προδιαγράφεται μεν, αλλά μένει να παιχτεί. Το που θα σταθείς το αποφασίζεις εσύ.