Χαρισματικά Παιδιά

Τα χαρισματικά παιδιά δεν είναι μια κατηγορία ατόμων που θέλει συγκεκριμένη μεταχείριση. Είναι ένα κομμάτι διαφορετικών ανθρώπων, όπως είμαστε όλοι διαφορετικοί, οι οποίοι όμως δεν καλύπτονται με τις συμβατικές προσεγγίσεις λόγω της ιδιαιτερότητας τους και θέλουν ιδιαίτερους αλλά και διαφορετικούς για τον καθένα χειρισμούς. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δυστυχώς είναι ελλιπές όσον αφορά την ειδική μεταχείριση για χαρισματικά παιδιά όπως είναι και ελλιπής η πρόνοια του για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Δυστυχώς δεν υπάρχει η σωστή αντιμετώπιση για τα άτομα με σχετική απόκλιση από το στατιστικό μέσο όρο. Δεν υπάρχουν θεσμοθετημένοι δάσκαλοι με αυξημένη αντιληπτική ικανότητα και στοχευμένη εκπαίδευση έτσι ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν την απαιτητική διαπαιδαγώγηση προικισμένων παιδιών, και οι μοναδικές δυνατότητες σωστής καθοδήγησης, οι οποίες υπάρχουν, εξαντλούνται στην προσωπική πρωτοβουλία ατόμων που αναγνωρίζουν ότι μπορούν και θέλουν να βοηθήσουν ανιδιοτελώς. Φυσικά ο αριθμός των ατόμων αυτών είναι περιορισμένος, η εκπαίδευση τους εμπειρική, ενώ οι μαθητές τους χρειάζεται να δεσμεύουν μεγάλο κομμάτι του χρόνου τους στα υποχρεωτικά μαθήματα του σχολείου, χωρίς να έχουν την ανάλογη ανταποδοτικότητα σε επίπεδο γνώσης. Επιπροσθέτως είναι πολύ δύσκολο για έναν μαθητή να βρει έναν μέντορα να τον παροτρύνει, να τον βοηθήσει και να τον καθοδηγήσει εάν δεν ξέρει που να ψάξει.

Αυτό που μπορεί να γίνει είναι να δημιουργηθούν σχολεία με προσαρμοσμένη ύλη, στα οποία θα μπορούν χαρισματικά παιδιά να πραγματευτούν τον ίδιο όγκο πληροφοριών σε μικρότερο χρονικό διάστημα, επισπεύδοντας την αποφοίτηση τους, ή εναλλακτικά, να μπαίνουν οι μαθητές σε μεγαλύτερο βάθος στο αντικείμενο που πραγματεύονται αποκτώντας μια συνολικότερη και πιο σφαιρική αντίληψη. Χρειάζεται συνδυαστική και ολική αντιμετώπιση των μαθημάτων έτσι ώστε η κατάληξη να είναι η ενοποίηση τους. Και στις δύο περιπτώσεις φυσικά χρειάζεται να θεσμοθετηθεί ένα όργανο το οποίο να αξιολογεί και να καταρτίζει δασκάλους για να αντεπεξέλθουν στο ιδιαίτερο έργο της διαπαιδαγώγησης τέτοιων μαθητών. Είναι επίσης εποικοδομητικό να λειτουργούν ομάδες οι οποίες να προάγουν την παραγωγική σκέψη, την δημιουργικότητα και την καινοτομία, ομάδες μαθηματικών, φυσικής, φιλοσοφίας, καλών τεχνών, διαλεκτικής, στις οποίες προικισμένοι μαθητές θα μπορέσουν να αναπτυχθούν σφαιρικά, θα χρησιμοποιήσουν ολόκληρο το εύρος της αντίληψης τους, θα εμβαθύνουν σε έννοιες, θα ανακαλύψουν νέους ορίζοντες και θα βρουν τους τομείς στους οποίους θα μπορούν να συνεισφέρουν πιο αποτελεσματικά. Με την ομαδοποίηση χαρισματικών παιδιών αναπτύσσεται η ευγενής άμιλλα και ο υγιής ανταγωνισμός, κάτι που εκλείπει στο περιβάλλον ενός συμβατικού σχολείου όσον αφορά προικισμένους μαθητές, εφόσον το επίπεδο τους φαίνεται χαμηλό. Σε ένα συμβατικό περιβάλλον δεν υπάρχει πρόκληση και δεν προσπαθούν τέτοιοι μαθητές να ανακαλύψουν τα όρια των δυνατοτήτων τους.

Τα χαρισματικά παιδιά, σε ένα συμβατικό σχολικό περιβάλλον, είναι συνήθως άτακτοι μαθητές με σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς ή τουλάχιστον αδιάφοροι. Έχουν παρατήσει την προσπάθεια να παρακολουθούν τις παραδόσεις, εφόσον μεγάλο μέρος τους, ενδεχομένως, συνεπαγωγικά να το έχουν ήδη καταλάβει από μόνοι τους πριν το διδαχθούν, ειδικά σε μαθήματα θετικών επιστημών που είναι λιγότερο θεωρητικά. Κάνουν συχνά απουσίες εφόσον βρίσκουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον στο να εξερευνήσουν τον έξω κόσμο από αυτά που μαθαίνουν στην τάξη, ενώ όταν είναι φυσικά παρόντες σπάνια προσέχουν στο μάθημα. Είναι πολύ πιθανό να ασχολούνται με δικιές τους δραστηριότητες, όπως η ζωγραφική, οι γρίφοι, το διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων, ή την επίλυση ασκήσεων πέραν του πλαισίου του μαθήματος. Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις στις οποίες τα χαρισματικά παιδιά κάνουν φασαρία στην τάξη, επιδεικνύοντας το χιούμορ τους και την κοινωνική τους ευφυΐα, ή και κοιμούνται αν είναι πιεσμένοι από εξωσχολικές δραστηριότητες. Αυτό φυσικά και δε σημαίνει ότι όλοι οι άτακτοι μαθητές είναι χαρισματικά παιδιά. Οι προικισμένοι μαθητές συνήθως φέρνουν αρκετά καλούς βαθμούς, ειδικά στα μαθήματα θετικών επιστημών, εφόσον απαιτούν κατανόηση και επίλυση προβλημάτων και δεν χρειάζεται να παπαγαλίζουν.

Δεν είναι πολύ δύσκολο για μια οικογένεια να καταλάβει πότε το παιδί της είναι χαρισματικό, αν επικοινωνεί ουσιαστικά μαζί του. Αρχικά φαίνεται από την ηλικία στην οποία θα ξεκινήσει να μιλάει, ενώ αργότερα από τις παραμέτρους που θα λαμβάνει υπ' όψιν του σε αυτά που θα λέει, και ποιοτικά και ποσοτικά. Ενδεχομένως να έχει άνεση στην επικοινωνία με τους γύρω του και να είναι πιο κοινωνικό από τα άλλα παιδιά της ηλικίας του, να μπορεί να συναναστρέφεται με μεγαλύτερους, ενώ θα είναι ανταγωνιστικό στα παιχνίδια που παίζει. Τα χαρισματικά παιδιά στην περίπτωση που μιλήσουν αργότερα θα χρησιμοποιήσουν ολόκληρες προτάσεις, συνήθως χρειάζονται λιγότερο ύπνο σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας τους, έχουν έντονη διάθεση να εξερευνήσουν, να ψάξουν, γενικότερα να μάθουν πως δουλεύουν τα πράγματα γύρω τους. Μαθαίνουν πολύ γρήγορα τον τρόπο λειτουργίας των παιχνιδιών τους. Είναι ιδιαίτερα ενεργητικά και δραστήρια σε ότι κάνουν. Είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα και αντιδρούν έντονα σε οποιοδήποτε ερέθισμα. Έχουν εξαιρετική μνήμη τις περισσότερες φορές, είναι παρατηρητικά και δίνουν έμφαση στις λεπτομέρειες. Είναι τελειομανείς και πολλές φορές έχουν υψηλές προσδοκίες για τον εαυτό τους αλλά και για τους άλλους. Έχουν έντονη δημιουργικότητα, καινοτόμες ιδέες και περίπλοκη, σύνθετη σκέψη. Έχουν πολύ καλή αίσθηση του χιούμορ. Ένα προικισμένο παιδί συνήθως δεν ακολουθεί διαδικασίες μηχανικές και μονότονες. Μαθαίνει πολύ γρήγορα και σε βάθος. Έχει την ικανότητα να δει την ολική εικόνα αυτού που διδάσκεται. Μπορεί να έχει πρόβλημα στο να το καταλαβαίνουν τα άλλα παιδιά λόγω της σύνθετης γλώσσας που χρησιμοποιεί. Προτείνει πάνω απο μια λύση για κάθε πρόβλημα. Όταν ο δάσκαλος τον ρωτά κάτι και αργεί να απαντήσει δεν σημαίνει ότι δεν ξέρει την απάντηση αλλά αντίθετα έχει τόσες πολλές απαντήσεις στο μυαλό του που έχει δυσκολία στο να διαλέξει μια για να πει. Για τους ίδιους λόγους μπορεί να παρουσιάσει προβλήματα τραυλισμού ή δυσλεξίας αν δεν έχει δομημένη σκέψη αφού σκέφτεται πιο γρήγορα από ότι μπορεί να μιλήσει ή να γράψει. Γενικότερα έχει διαφορετικό τρόπο σκέψης. Η ευφυΐα δεν είναι μονοδιάστατη, έχει πολλαπλές εκφάνσεις και μπορεί να εκφράζεται πχ. μέσα από την επίλυση προβλημάτων-υπολογιστική ευφυΐα, μέσα από την κατανόηση του ανθρώπου και του τρόπου με τον οποίο δρα - κοινωνική ευφυΐα, ή ακόμα και μέσα από τα επίπεδα αυτογνωσίας του. Υπάρχει επίσης και μια κατηγορία χαρισματικών που μπερδεύει ακόμη περισσότερο τους εκπαιδευτικούς. Είναι η κατηγορία των χαρισματικών με ειδικές ανάγκες, για παράδειγμα ένα χαρισματικό αυτιστικό παιδί. Οι ιδιαιτερότητα αυτών των παιδιών καλύπτει την χαρισματικότητα τους με αποτέλεσμα να εκπαιδεύονται με εντελώς λάθος τρόπο.

Οι γονείς ενός χαρισματικού παιδιού δεν είναι αναγκαστικά προικισμένοι και οι ίδιοι. Η ευφυΐα είναι στατιστικό και κληρονομικό φαινόμενο αλλά όχι απαραίτητα από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον. Αυτό δε σημαίνει ότι δε μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους να αναπτυχθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πρέπει να το παροτρύνουν να γνωρίσει πολλές διαφορετικές ασχολίες, αθλήματα, μουσικά όργανα, ξένες γλώσσες, λογοτεχνία, ποίηση, ποικίλες δραστηριότητες μέχρι να καταλήξει σε αυτές που τον εκφράζουν. Καλό θα ήταν αφού κατασταλάξει σε κάτι με ιδιαίτερα έντονο ενδιαφέρον να το βοηθήσουν να το καλλιεργήσει με το να παροτρύνουν το παιδί να βρεί όσες περισσότερες πληροφορίες για το συγκεκριμένο θέμα, να επισκεφθεί σχετικούς χώρους, να δημιουργήσει ανάλογα πράγματα αλλά και να ενταχθεί σε ομάδες κοινού ενδιαφέροντος. Πρέπει να προσπαθήσουν να μην καταπιέζουν την ελευθερία του για να κάνει τις δικές του επιλογές, ενώ μπορούν να το βοηθήσουν να βγάλει από το μυαλό του τα κοινωνικά πρότυπα έτσι ώστε να μην παίρνει τις αποφάσεις του με βάση αυτά, γιατί εκφράζουν τον μέσο όρο. Μερικές φορές οι γονείς αισθάνονται ότι το παιδί τους δεν τους αγαπάει, ειδικά σε μικρές ηλικίες, γιατί είναι πιο αυτόνομο και δεν έχει την ανάγκη τους στον ίδιο βαθμό με τους συνομήλικους του. Αυτό όμως σε καμιά περίπτωση δεν είναι δείγμα έλλειψης αγάπης, ενώ για ένα προικισμένο παιδί είναι πιο εύκολο να αντιληφθεί αυτά που του προσφέρουν οι γονείς του. Αναπόφευκτα το παιδί θα χρειαστεί κάποιον που να μπορεί να το καταλαβαίνει, γι' αυτό και θα αναπτύξει δυνατούς δεσμούς με άτομα ανάλογης αντιληπτικής ικανότητας. Οι γονείς δεν έχουν λόγο να ζηλεύουν τη σχέση αυτή, παρά μόνο να την επιβλέπουν διακριτικά σε περίπτωση που κάποιος προσπαθήσει να το εκμεταλλευτεί. Είναι φυσική ανάγκη του ανθρώπου να βρει κάποιον που να τον καταλαβαίνει και όσο μεγαλύτερης ευφυΐας είναι, τόσο πιο σπάνιοι είναι και αυτοί που μπορούν να τον καταλάβουν. Αυτό δε σημαίνει ότι αγαπάει λιγότερο τους γονείς του από τα υπόλοιπα παιδιά. Οι γονείς από την πλευρά τους θα βοηθήσουν πολύ το παιδί αν μπορέσουν να το εντάξουν σε ένα περιβάλλον που να μπορεί να συναναστρέφεται με όμοιους του. Επίσης πρέπει να του συμπεριφέρονται με ευθύτητα, να του απαντάνε κυριολεκτικά στις ερωτήσεις του, να είναι ειλικρινείς και μερικές φορές να του συμπεριφέρονται ακόμα και σαν ενήλικα. Ένα προικισμένο παιδί μπορεί να καταλάβει περισσότερα από αυτά που περιμένουν οι γονείς τις περισσότερες φορές και είναι καλύτερο να μην υποτιμάν τη νοημοσύνη του με κλισέ απαντήσεις γιατί θα χάσουν την εμπιστοσύνη του. Η ευφυΐα είναι απλώς ένα από τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου και από μόνη της δεν δείχνει τίποτα. Το πώς τη χρησιμοποιεί κανείς είναι αυτό που κάνει τη διαφορά, είναι θέμα παιδείας και είναι στο χέρι των γονιών του, να του δώσουν στέρεες βάσεις για να ξεκινήσει. Αυτό που πρέπει να κάνουν είναι να μπολιάσουν το παιδί με το σπόρο της ανακάλυψης και της δημιουργίας.